Tekstil sanayinin en fazla kullanılan hammaddesi pamuktur. Ekildikten yaklaşık 7 ay sonra olgunlaşır. Dünyadaki pek çok ülkede (Amerika, Hindistan, Çin, Mısır, Yunanistan, Türkiye vb) yetiştirilir. Toplama zamanı, iklime göre değişmekle birlikte daima sıcak mevsimden sonradır. Pamuk elle veya makine ile toplanır. Türkiye’ de genel olarak pamuk elle toplanmakta olup son yıllarda bazı bölgelerde makineli tarımla ilgili çalışma yapılmaktadır. Rüzgar, yağmur ve güneş, aynı tarlada olan pamuklarda bile farklı görünüme yol açabilir. Pamuğun kalitesine ve fiyatına etki eden en önemli parametre lif uzunluğudur. Lif uzunluğu arttıkça, iplik ve kumaş kalitesi artar. Pamuğun cinsini ve özelliklerini belirleyen en önemli etken kullanılan tohum, iklim şartları ve yapılan zirai işlemlerdir.Pamuk bitkisinde koza ve çekirdeğin özel makinelerde elyaftan ayrılması gerekir ki buna pamuğun çırçırlanması denir. Çırçırlanan pamuk balya haline getirilir.
Pamuk iplikçiliği, tekstil literatüründe kısa elyaf iplikçiliği olarak adlandırılan üretim yöntemine göre yapılan iplikçiliktir. Pamuk iplikçiliğinde yaygın olarak kullanılan 2 çeşit iplik eğirme tekniği bulunmaktadır:
1. Ring İplikçiliği
Penye İplik
Karde İplik
2. Open-End İplikçilik
1)Ring iplikçiliği
Karde iplik üretimi
· Balya açma makineleri balyadan pamuğu otomatik olarak alır. Elyaf zedelenmeden otomatik olarak balyadan alınır. Serbest hale getirilir. Balyalar açıldıktan sonra dem dengesinin sağlanması için birkaç gün dinlendirilir.Balyakıran makinelerinde Arka arkaya iki veya üç açıcılı özel testere dişli sistemlere sahip makinede yabancı maddeler pamuk elyafından temizlenir ve faydalı telefler tekrar kullanım için ayrılır. Bu makinelerin yün için kullanılanlarına tefrik makinesi denir. Elyafın temizlenmesi yabancı maddelerin özgül ağırlıklarının elyaftan fazla olması sayesinde yapılır. Yabancı maddeler ne kadar küçük olursa temizleme işlemi o kadar zorlaşır.Açma işlemi arttıkça temizleme daha başarılı olur.
· Harman- hallaç : Mümkün olduğu kadar muhtelif cins ve kalitedeki malzemeyi elde edilecek ipliğin niteliğine göre karıştırma işlemine harmanlama,meydana gelen harmana mekanik olarak açma işlemi yapılmasına hallaçlama denir. Harman hallaç işleminde 3 ana unsur bulunur:
1. Pamuğun açılması
2. Pamuğun temizlenmesi
3. Pamuğun harmanlanması
Ulaşılmak istenen özelliklere (fiyat,renk ,kalite) uygun materyal gruplarının istenen harman oranlarına göre homojen bir şekilde karıştırılması bu birimde yapılır.Harman- hallaç işleminden çıkan mal, vatka veya şeritler halinde tarak makinesine aktarılır.
Tarak makinesinin iki temel görevi bulunmaktadır:
1. Elyafı tek lif haline gelinceye kadar açmak.
2. Elyafı tarayarak içindeki kısa lifleri ve nepsleri ayırmak. Vatka halinde kendisine gelen malın temizlenmesi ve paralel hale getirilmesi işlemini yapar. Ana tambur ve onun üzerine yerleştirilmiş açıcı ve temizleyici silindir çiftleri sayesinde tarama işlemi yapılır.Tülbent veya şerit halinde çıkan kısmen düzeltilmiş malzeme kovalara alınır.
· Cer makinesinin iki fonksiyonu bulunmaktadır:
1. Çekim ile elyafların paralelleşmesini sağlamak.
2. Dublaj (birleştirme) ile harmanlama yapmak.Tülbent veya şerit halinde gelen mal daha düzgün yapılabilmek için katlama ve çekme işlemine tabi tutulur. Elyaf silindir çiftleri kullanılarak birbiri arasında kaydırılarak paralelleştirilir. Silindir çiftlerinin her pasajda bir öncekinden daha hızlı dönmesiyle şeritlerin incelmesi sağlanır. Pasajlar 6-8 kez tekrarlanır.Malın penye yada karde yapılmasına bu aşamada karar verilir. Penye yapılacaksa penyöz makinelerinde kısa elyaflar nebati ipliklerden arındırılır.
· Fitil Makinesi gevşek şeritler halinde cer veya penyözden gelen mal daha da inceltilerek özel masuralara sarılır.
· İplik makinesi (ring) Fitil makinesinden masuralar hainde gelen pamuk burada istenilen numaralarda bükülerek iplik haline getirilir. Elyaf büküldüğü zaman içindeki lif yüzeylerinin birbirleriyle teması dolayısıyla mukavemeti artar.Ring makinesinin özelliği devamlı çekim ve büküm yapmasıdır. Aynı işlemi yapan vargel makinesi ise çekme bükme ve sarma işlemlerini pasajlar halinde yapmasıdır. Elyaf fitilleri beslemeden geçerek artan hızla çalışan silindirler arasında çekilerek inceltilir. Büküm ön silindir ve iğ arasında meydana gelir. Büküm miktarı (uzunluk birimindeki büküm sayısı) ürünün kullanılacağı yere göre belirlenir. Bükülen iplik masuraya sarılır.
Bobin: Ring makinesinden çıkan topslar üzerindeki iplikler hem tek katlıdır hem de dokumada ve örmede kullanılabilecek metraja sahip değildir. İpliğin kullanılacağı yere uygun şekle getirilerek konik veya silindirik bobinlere aktarma işlemi yapılır. Bu aktarma esnasında iplik üzerindeki hatalar kesilerek ayrılır.
Katlama (flatör) :Birden fazla ipliğin bir araya getirilerek bükülmesi işlemini gerçekleştiren makinedir. İplikte sağ büküm, sol büküm. Tek, çift üç katlı büküm işlemleri bu makinede yapılır.
Penye iplik üretimi
Karde iplik üretiminden farklı olarak cer makinesinden fitil kesitleri düzgünleşmiş olarak çıkan pamuk penye tarama (penyöz) makinesine alınır. İçindeki kısa lifler, neps ve çepellerden ayrılır. Elyaf paralelliği mükemmelleşir.
2. Open-End İplikçilik
Open-end iplik taramadan sonra büküm hava akımı ve rotorla yapılır. Çok yüksek devirde dönen yivli bir rotorun içine beslenen şerit, merkezkaç kuvveti etkisiyle rotor yüzeyine yapışır. Rotorun içine bir iplik uzatılıp bu iplik ileri doğru sürekli olarak çekildiğinde iplik üretimi gerçekleşir. Daha fazla büküm verilmesine rağmen mukavemet düşük ancak sert olur. Üretim hızı yüksektir. Pamuk ve pamuk tipi elyaflar kullanılabilir. Rotorun içine düşen elyafların merkezkaç kuvvetinin etkisiyle eğrilmesi sistemine dayanır. Oluşan iplik direkt olarak bobinlenir.
dokumatasarim.blogspot.
